Više visokih zvaničnika evropskih zemalja, tzv. teškaša, želi da zameni Žozepa Borelja na mjestu šefa diplomatije EU i vide njegovu funkciju kao stratešku priliku dok ruska invazija na Ukrajinu traje već treću godinu.
Među onima koji bi mogli da zamijene Borelja u novoj Komisiji na jesen su Estonka Kaja Kalas, Belgijanaci Aleksander de Kro i Sofi Vilmes, Luksemburžanin Gzavije Betel, Poljak Radek Sikorski i Irac Majkl Martin, piše briselski Politiko.
Visoki predstavnik EU za spoljnu i bezbjednosnu politiku i potpredsjednik Evropske komisije predsjedava sastancima ministara 27 članica za spoljnu politiku, bezbjednost i razvoj i predstavlja Uniju na ministarskim sastancima Grupe 7 i Grupe 20.
Uprkos tome, kritičari kažu da funkcija u praksi ne nosi veliku moć. Naime, dok nacionalni ministri spoljnih poslova često imaju ključnu ulogu, EU se manje oslanja na Visokog predstavnika da bi završila posao a više na šeficu Komisije Ursulu fon der Lajen.
„Ono što Evropskoj službi za spoljne poslove treba je više novca, bolji ljudi i bolji Visoki predstavnik“, rekao je za Politiko jedan upućeni u cijelu stvar uz uslov da ostane anoniman.
Ipak, više političara iz manjih članica EU smatra dobijanje tog posla vrijednim. Tako baltičke zemlje, počev od Estonije, žele da se njihov stav o spoljnoj politici EU bolje čuje u bloku, posebno kada je riječ o budućim odnosima sa Rusijom.
Drugi pak, koji su pri kraju karijere u domaćoj politici, žele da je produže prelaskom u briselsku mašineriju.
Borelj je ranije ovog mjeseca na jednoj konferenciji u Firenci diplomatski izbjegao svako pitanje o tome ko je, po njegovom mišljenju, sposoban da popuni njegovu poziciju rekavši da nije njegov posao „da bira svog nasljednika“.
Pošto je Borelj spreman da se povuče sa istekom mandata ove Komisije, interesovanje za njegovo mjesto pokazalo je više bivših šefova vlada.
Ako neko od njih dobije to mjesto, biće to prvi put od kada je ta funkcija uvedena 2009. da pripadne nekom bivšem premijeru.
Druga razlika u odnosu na ranije Komisije je što je to mesto uvijek pripadalo velikim zemljama (Britaniji, Italiji i Španiji).
Politiko piše da činjenicu da bi ovaj put šef evropske diplomatije mogao dođe iz neke manje zemlje mnoge diplomate vide kao pozitivnu jer veće zemlje obično imaju i veće agende.
U sistemu EU najviša među najvišim pozicijama je predsjednik Evropske komisije i, s obzirom da se očekuje da poslije izbora (6-9. juna) Evropska narodna partija ostane najveća poltička grupa, to mjesto će dobiti ona.
Socijalisti, koji su dio sadašnje koalicije i vjerovatno će biti drugoplasirana grupa poslije izbora, nominovaće predsjednika Savjeta dok se očekuje da Obnovimo, takođe deo koalicije sada, dobije mjesto Visokog predstavnika.
Kada je riječ o zainteresovanima, Kaja Kalas je premijerka Estonije i u Briselu se najčešće pominje kao mogući novi Visoki predstavnik.
Aleksander de Kro je belgijski premijer ali se smatra da neće ostati na toj funkciji posle izbora 9. juna, kada su i izbori za Evropski parlament, a Sofi Vilmes je bivša premijerka i ministarska spoljnih poslova Belgije.
Betel je aktuleni ministar spoljnih poslova Luksemburga, Sikorski ima istu funkciju u vladi Poljske a Martin je bivši premijer Irske.