Evropa i Njemačka na nišanu Islamske države

Napad u Zolingenu samo je najnoviji primer novog talasa nasilja povezanog sa terorističkom grupom Islamska država. Stručnjaci smatraju da je najvažniji okidač – rat na Bliskom istoku.

Nakon napada nožem u Zolingenu, odgovornost za zločin preuzela je teroristička organizacija Islamska država (IS). Napadač je djelovao iz „osvete za muslimane u Palestini i drugdje“. Napad je bio usmjeren na „grupu hrišćana“, rekao je Amak, portparol IS.

„Ekstremisti koriste trenutni sukob na Bliskom istoku za mobilizaciju“, kaže za DW Tomas Mike iz Mreže za prevenciju nasilja (VPN), organizacije za prevenciju ekstremizma i deradikalizaciju nasilnih kriminalaca.

Od 7. oktobra 2023. godine broj napada i pokušaja napada u zapadnoj Evropi se „učetvorostručio“. Tada je Izrael pokrenuo kontranapad u Pojasu Gaze nakon terorističkog napada Hamasa, u kojem je, prema zdravstvenim vlastima pod kontrolom Hamasa, do danas ubijeno oko 40.000 ljudi. Broj se ne može nezavisno provjeriti.

Mobilizacija kroz rat na Bliskom istoku

Napad u Zolingenu je jedan u nizu islamističkih napada i pokušaja napada širom Evrope u roku od nekoliko nedjelja, čak i ako nije uvijek jasno da li iza svakog od njih stoji IS.

Istog dana kada i napad u Zolingenu, dva automobila eksplodirala su ispred sinagoge u mestu La Gran-Mot u južnoj Francuskoj. Neposredno prije dva planirana koncerta američke pjevačice Tejlor Svift u Beču početkom avgusta, austrijske vlasti uhapsile su dvojicu osumnjičenih simpatizera IS. Prema austrijskoj državnoj bezbjednosti, 19-godišnji glavni osumnjičeni, Austrijanac sjevernomakedonskih korijena, rekao je kada je uhapšen da je želio da „ubije sebe i veliku masu ljudi“. Koncerti su otkazani.

Krajem maja, jedan Avganistanac smrtno je ranio policajca i teško povrijedio još pet osoba u Manhajmu, na jugu Njemačke. Napad je bio usmjeren na člana odbora antiislamskog pokreta – Paks Evropa. U ovom slučaju nijesu bile poznate direktne veze s Islamskom državom, ali su istražitelji klasifikovali zločin kao „vjerski motivisan“.

Njemačke i francuske vlasti ovog ljeta prilično su strahovale od nasilja IS na Evropskom fudbalskom prvenstvu u Njemačkoj i Olimpijskim igrama u Parizu. Oba velika događaja protekla su mirno, ali možda samo zahvaljujući pojačanim mjerama bezjbednosti u gradovima i većoj kontroli na granicama.

Od 7. oktobra 2023. u zapadnoj Evropi zvanično je registrovano sedam napada i 21 pokušaj ili planirani napad. Talas ne može da bude iznenađenje, kaže Tomas Mike: „IS je definisao zapadnu Evropu kao metu napada, naravno s namjerom da širi teror i strah, i podijeli društvo kako bi mogli da regrutuju još više ljudi za svoje ciljeve.“

Međutim, najgori nedavni napad za koji je IS preuzela odgovornost nije bio u zapadnoj Evropi, već u Moskvi u martu 2024. godine, kada je više od 140 ljudi ubijeno u terorističkom napadu na koncertnu dvoranu. „Vojnici Islamske države napali su veliki skup hrišćana“ i „ubili i ranili stotine“, rekao je Amak, portparol IS.

Poziv na ubijanje „nevjernika“

Teroristička milicija postala je poznata širom svijeta prije deset godina kada je njen tadašnji šef, Abu Bakr al-Bagdadi, proglasio uspostavljanje „kalifata“ na Bliskom i Srednjem istoku. U tom muslimanskom obliku vlasti, i svjjetovno i duhovno vođstvo leži u rukama kalifa. Sljedeće godine IS je dostigla vrhunac svoje moći i kontrolisala je velike djelove Sirije i Iraka. Video-snimci brutalnih ubistava i posebno odsijecanja glava, objavljivani su na društvenim mrežama.

Ali, IS je ciljala i Evropu i čitav Zapad – „nevjernike“, prema njenom tumačenju Kurana. „IS više puta poziva da se takvi napadi izvode putem internet-propagande“, podsjeća Mike, „a postoje i precizni opisi kako se napadi mogu izvesti, na primjer korišćenjem automobila za ubijanje ’nevjernika’ svuda.“

Posebno žestoko je bilo nekoliko napada u Parizu krajem 2015. sa ukupno 130 mrtvih, kao i napad kamionom simpatizera IS na božićnom vašaru u Berlinu 2016, koji je koštao života dvanaest ljudi. Bio je to najgori islamistički napad u Njemačkoj do sada.

Od 2019. se smatra da je IS na Bliskom istoku vojno poražena. Projekat islamske države je najkasnije otada propao. Napadi IS u Evropi takođe su opadali neko vrijeme, ali izgleda da se džihadizam vratio s novim talasom napada.

Počinioci su postali mlađi, ukazuje Mike, dvije trećine uhapšenih u zapadnoj Evropi su tinejdžeri. A metode obraćanja prilagođavane su njihovom uzrastu. „Internet igra ogromnu ulogu u radikalizaciji, mobilizaciji, a takođe i u regrutovanju.

“Zračak nade: kada se radikalizacija rano otkrije”

Stručnjak ne može zaista da kaže da ima nade za poboljšanje. Eskalacija bliskoistočnog sukoba od 7. oktobra 2023. „nastaviće da utiče na terorističku dinamiku u narednih nekoliko godina“.

Zone zabrane nošenja noževa, poput onih koje njemačka ministarka unutrašnjih poslova Nensi Fezer želi da uspostavi, od male su koristi, smatraju brojni stručnjaci: neko ko želi da ubija ljude nožem vjerovatno neće baš biti impresioniran zabranom.

Ipak, Tomas Mike iz Mreže za prevenciju nasilja ima i malo nade: „Pozivi na telefonske linije za savjete su se od 7. oktobra umnožili. Tada dobijamo tragove i možemo da pokušamo da prekinemo procese radikalizacije koji počinju relativno rano.“

Kao priliku vidi i to što su nasilnici sve mlađi. „Prije svega, nadam se da ljudi koji se radikalizuju mijenjaju svoju prirodu i da to uočavaju oni oko njih“, kaže.

„Važno je da se o tim promjenama što prije razgovara i da se zatraži pomoć i podrška, jer svaka ekstremistička scena nastoji da regrutuje posebno mladu generaciju. Tu još uvijek imamo najbolje šanse za suzbijanje ekstremizma i terorizma.“