Za aktuelno.me
Piše: Novak Adžić
Mnogi Crnogorci, suverenisti stradali su usljed okupacije i nasilne aneksije Crne Gore sprovedene od strane Srbije od kraja 1918. godine. Među stradalim crnogorskim rodoljubima bio je i Savo Komnenić (Oputna Rudina, Nikšić), crnogorski patriota, ustanik, zelenaš, komita, borac za slobodnu i nezavisnu Crnu Goru. Učesnik je Božićnog ustanka januara 1919. godine. Kao hrabri gerilac vojevao protiv tiranije, polažući svoj život za pravo, čast i slobodu Crne Gore. Ubijen tokom 1919. godine u Oputnoj rudini od strane pripadnika okupacionih trupa.
U izjavi pješadijskog kapetana crnogorske vojske Milana Nikolića sa Čeva (Katunska nahija), čiju su istinitost svojim potpisima potvrdili kao svjedoci: Petar Kapičić i Miloš Turčinović, govori se, na eksplicitan način, o teroru okupacionih srpskih trupa po izvršenoj nasilnoj aneksiji Kraljevine Crne Gore 1918. godine. U toj izjavi crnogorski kapetan Milan Nikolić tvrdi ovo: »Po mom odlasku iz Crne Gore, srbijanske okupacione trupe, došavši na Čevo, zaposjele su moju kuću i u njoj opljačkali sve moje pokretno imanje koje se je nalazilo, zabranivši istodobno da se na mom nepokretnom imanju radi. Tom pljačkom ostavili su mog strica od 90 godina i moju ženu bolesnu staru 55 godina bez igđe ičega.
Ne zadovoljavajući se time, srbijanske trupe u septembru mjesecu (1919) zatvoriše moju bolesnu ženu na Cetinju, đe su je držali u zatvoru sedam mjeseca, ne obazirući se da je bolesna i mučili su je svakojakim mukama.
Po oslobođenju iz zatvora, primorana je bila, ne imajući nigđe ništa, ni pomoći nikakve« da traži od seljana materijalnu pomoć da bi izdržavala sebe i strica oficira M. Nikolića. Kapetan Milan Nikolić potom konstatuje i ovo: » Istodobno su zatvorile srbijanske trupe dva moja rođaka i to: Goluba i Nikolu Nikolića, i odveli ih u zatvor na Cetinje. Isti su ostavili kod kuće majku staru 60 godina bez igđe ičega.
Pomenute rođake su mučili najgroznijim mukama da prokažu, đe se nalazi poručnik Jovan Nikolić, tako da su jednog jutra obadva osvanula mrtva u zatvoru, te vjerujem da su isti bili otrovani od strane srbijanskih vlasti«, navodi kapetan Milan Nikolić.
(Citirano prema: Dr Šerbo Rastoder, »Skrivana strana istorije 1918-1929«, Tom III, Bar, 1997, dok. br. 1296, str. 1554-1555. Izjava Milana Nikolića se nalazi u: DACG, Cetinje, Fond emigrantske Vlade Crne Gore, Ministarstvo spoljnih poslova 1920-1922, fascikla 107).
U izvještaju Komandanta posade u Kolašinu, Pov. O. br, 50 od 24. II 1920. godine, upućenom Komandantu Zetske divizijske oblasti na Cetinju dostavlja se spisak ustanika-komita iz te oblasti i predlažu mjere za njihovo uništenje. U tom izvještaju spominju se Mijailo Bulatović, Ivan Bulatović, Bećir Bulatović i drugi. Komandant kolašinske posade vojske KSHS u rangu majora u tom aktu navodi i ovo: “Mišljenja sam, da bi familije sviju odmetnika trebalo internirati i udaljiti što dalje od njihovih sadanjih mesta stanovanja, kuće i imanja im konfiskovati a po potrebi pojedine popaliti. Njih uceniti i dozvoliti da ih svak ima prava ubiti – oglasiti ih za hajduke. Celokupan ovaj posao izvoditi postepeno i u razmaku u vremenu, jer sam uveren da čim njihove familije budu udaljene od kuća odmah će se prijaviti i oni. Iste mere preduzeti i sa jatacima- kućama koje ih primaju. Pošto odmetnici imaju bliskih rođaka i rođene braće kao državne činovnike u raznim nadleštvima, mišljenja sam da bi i njih sve trebalo otpustiti iz državnih službi ili ih, ako je ovo nemoguće odmah ispremeštati na druga mesta udaljenija, jer uveren sam, da oni sa svojom braćom i rođacima održavaju vezu i da se novcem-platom, koju od države primaju bez sumnje i ove podržavaju”.
Zvanični vojni izvještaji okupacione vlasti KSHS navode da broj ustanika u Rovcima početkom aprila 1920. g., prelazi 500 naoružanih ljudi. Taj podatak upotrebljava i komandant Zetske Divizijske Oblasti general Miloš Mihailović u izvještaju komandantu II Armijske Oblasti od 5. aprila 1920. godine. U izvještaju Kolašinske posade Pov, br. 68 od 5. aprila 1920. godine, Komandantu Zetske Divizijske oblasti na Cetinju, govori se o situaciji u Rovcima, borbama koje se vode, i uz ostalo, konstatuje da su “Vlahovići i Bulatovići sa ostalima svi pod oružjem”.
Crnogorci iz svih krajeva Crne Gore tada su se viteški borili za Crnu Goru i njenu državnost i slobodu i prolazili su zbog toga kao i njihove familije pravu golgotu.
Dr Lazar Bošković, (iz okruga Bijelo Polje), po profesiji, školovani, zubni ljekar, odnosno, stomatolog, bio je crnogorski patriota, zelenaš, monarhista, lojalan kralju Nikoli i crnogorskom državnom amblemu i barjaku, ustanik, komita, borac za slobodnu i samostalnu Crnu Goru i istaknuti državotvorni i slobodarski Crnogorac u egzilu. Vojevao je protiv okupacije i nasilne aneksije Crne Gore, brutalno sprovedene 1918. i godinama potom i on se politički, u emigraciji, dosljedno borilo, dugi niz godina, za suverenost, državnu samobitnost i slobodu crnogorskog naroda i Crne Gore, a protiv velikosrpske represije i potčinjenosti Crne Gore. Bio je bliski saradnik, lični prijatelj i političko-ideološki saborac čuvenog ustaničkog vođe i komandanta, komandira, potom i brigadira Marka Vučerakovića, kao i komandira (majora) crnogorske vojske Sava Ristovog Raspopovića.
On je boraviotokom 1920. godine u Albaniji, po nalogu Crnogorskog Dvora i Vlade u izbjeglištvu, te je slao izvještaje crnogorskoj Vladi o stanju u domovini, pod okupacionim režimom i vladavinom terora, sistema ognja i mača, pod egidom dinastije Karađorđević. Bio je dr Lazar Bošković dugogodišnji politički emigrant u Italiji, đe je bio veoma značajna politička ličnost u nomenklaturi crnogorske suverenističke političke emiracije.
Dr Lazar Bošković, iz Drača (Albanija), 9. oktobra 1920. godine, piše u Rimu, Jovanu S. Plamencu, ministru i predsjedniku crnogorske Vlade, o situaciji u Crnoj Gori i Albaniji. U tom pismu, pored ostalog, Bošković govori o “krvavoj borbi između naših ustaša i Srbijanaca”, te da se u Albaniji, đe se tada nalazio, pronose glasovi je “oblast Nikšićka sva ustala u borbu protiv Srbijanaca i njenih plaćenika” i da je “Danilovgrad u rukama naših”.
Navodi u tome pismu potom i ovo:
“Meni lično prijeti opasnost i ne mogu više opstati u Albaniji, pošto su Srbijanci preduzeli sva moguća sredstva da me smaknu. Prije nekoliko dana jedan njihov agent progovorio je sa mnom da se vratim kući u Bijelo Polje ili đe oću s tim da mi ništa neće učiniti. Ja Vas molim kao Boga, Gospodine Predsjedniče, izvolite mi povratiti jednu privremenu dozvolu, kako bih mogao zarađivati hleb mene i mojoj familiji do našeg povratka u otadžbinu. Podesno bi bilo za moj rad Bari ili Taranto. Ako od Vas ne budem spasen, primoran ću biti otputovati za Ćešku ili Poljsku, da sebi poranim posla”.
Dr Lazar Bošković se vratio, potom, u Italiju i boravio u njoj do 1924. godine, prema raspoloživim podacima. Kako piše Karmino Galo, crnogorski konzul u Bariju u pismu crnogorskom ministru dr Peru Šoću od 17. marta 1922. godine iz Barija, Miloš Vučinić, dr Lazar Bošković i konzul Karmino Galo su su u Bariju februara i marta 1922. godine radili u pogledu organizovanja Komiteta za nezavisnu Crnu Goru, u čemu su i uspjeli.
Od važnosti je istaći da su se dr Lazar Bošković i oficir Marko Vučeraković, patriotski, kao dosljedni borci za slobodnu i nezavisnu Crnu Goru, oglasili povodom pogibije svojih prijatelja i saboraca Sava Raspopovića, Muja Bašovića, Petra Zvicera i drugova u Šćepan dolu u Rubežima kod Nikšića 28. decembra 1923. godine.
Emigrantski list “Amerikanski Glas Crnogorca“- Zvanični organ “Saveza Nezavisnih Crnogoraca”, Čikago, SAD, godina izlaska II, broj 8 od 11. februara 1924. godine na strani 1 objavljuje članak pod naslovom “Upravi S. N. C”, u kojemu stoji i ovo:
“Draga braćo,
Šaljemo Vam ova dva lista, u koje ćete vidjeti, da je naš heroj major Savo Raspopović sa svojih 10 druga poginuo. Ovu vijest donijeli su svi Europejski listovi, a imamo i povjerljivih vijesti iz … (sukraćeno ime mjesta-ured.), opširnije u ovom pismu nemoguće Vam danas je poslat, jer čekamo prvu poštu iz …, da provjerimo istinitost u detaljima ovog događaja”. Taj tekst završava patriotskim pokličem. “Živjela Slobodna Crna Gora! Slava Herojima, koji žrtvuju svoje živote za Domovinu! Živjeli svi iskreni borci i patriote Crne Gore! Živio savez Nezavisnih Crnogoraca.
Željeći Vam slogu, šaljemo Vam bratski pozdrav –
Dr Lazar Bošković i Komandir Marko Vučeraković, Bari, 10. januara 1924. godine”.
*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta
Svaka cast Gospodine. Respekt.