Za aktuelno.me
Piše: Novak Adžić
Okupacione vlasti Kraljevine Srbije su, od kraja 1918. godine, na teritoriji Kraljevine Crne Gore, nakon njene okupacije i nasilne aneksije, posredstvom svog aparata za prinudu, počinile brojne zločine u Crnoj Gori. Primarno to su bili zločini : ubijanja, mučenja, silovanja, internacije, gladovanja, uzurpacije civilne vlasti od strane vojske, prisilna regrutovanja, pljačke i konfisakcije pokretne i nepokretne imovine, nezakonite namete, uništavanje istorijskih i kulturnih spomenika, strijeljanje zatvorenika, zarobljenika i ranjenika, te razni zločine protiv civila, zlostavljanja, mučenja, prinudne mjere, poput sekvestra, rekvizicija i kontribucija, devalvacije i ukidanje novca (perpera) i njegove zamjene za novi novac- dinar, pod diskrimatorskim uslovima i u cilju njegovog obezvrjeđivanja, kao i brojne druge represivne postupke, radnje, akte, nedjela, zločine.
Srpske (srbijanske) okupatorske vlasti u Crnoj Gori, pod egidom nove države Kraljevine SHS, ubijale su od 1919. godine, masovno, crnogorske patriote, suvereniste, zatvarali ih i mučili, uništavali njihovu nepokretnu imovinu i pljačkali, njihovu i njihovih porodica, pokretnu imovinu. Žrtve torture bili su i članovi familija crnogorskih rodoljuba, koji su, takođe, masovno, zatvarani, i pljačkani od strane okupacionog režima i njegovih oružanih formacija i domaćih kolaboracionista, renegata Crne Gore u njihovoj službi.
U ovome tekstu, slijedi nekoliko relevantnih istorijskih činjenica, koje svjedoče o tome.
Prema svjedočenju potporučnika (oficira) crnogorske vojske, ustanika, zelenaša, suvereniste i komite, te političkog emigranta u Italiji Maša Nikovića, saopštenom, u pisanoj (pismenoj) formi u Italiji, u Formiji 10. juna 1919. godine, srpske okupacione trupe su zapalile dvije kuće crnogorskog komandira i jednog od glavnih ustaničkih vođa Marka Vučerakovića, iz sela Krnjice (Crmnica), te uništili i opljačkali njegovu imovinu.
U odbrani svoje domovine Crne Gore i svoje familije i kuće, tada je poginuo i brat komandira (potom brigadira-generala crnogorske vojske u egzilu) Marka Vučerakovića – Blažo Vučeraković. Ubice, koje su djelovale za račun velikosrpskog okupatora Crne Gore i crnogorskog naroda, četiri dana nijesu dale da se sahrani kako treba brat crnogorskog heroja Marka Vučerakovića- koji je stradao u odbrani Crne Gore Blažo Vučeraković. Tek peti dan su dozvolili osvajači da se od njihovih snaga ubijeni Blažo sahrani, ali ne na groblju ispred crkve, nego na mjestu đe je ubijen.
Okupacione oružane formacije su iz pušaka ubile crnogorskog patriotu i slobodara Lazara Popivodu iz Lješeva stupa (Bjelice) 9. septembra 1919. godine u Bjelicama (Katunska nahija). Lazar Popivoda stradao je zato što nije htio da stupi u tabor okupatora u borbi protiv crnogorskih ustanika. Ubistvo Lazara Popivode konstatuje se u predstavci koju su 42 crnogorskih ustaničkih vođa, iz šume 24. septembra 1919. godine uputile kraljevskom crnogorskog konzulu u Italiji Velimiru-Veljku Ramadanoviću.
U izjavi crnogorskog potporučnika Krsta Vukovića iz Bjelica o zločinima okupacionih vlasti nad narodom sa područja okoline Cetinja navodi se da su srpske (srbinanske) vlasti po naređenju pukovnika Stojana M. Popovića popalile 5 (pet) stotina crnogorskih domova. Tu izjavu oficir crnogorski Krsto Vuković je dao u Formiji, (Italiji), 10. juna 1920. godine.
Srbijanske (srpske) anektorske i vlasti progonile su i članove porodice znamenitog Crnogorca, jednog od glavnih vođa ustaničkog crnogorskog pokreta i otpora velikosrpskom teroru i okupaciji, komandira (majora) crnogorske vojske i dugogodišnjeg političkog emigranta, izvornog suvereniste i patriote Sava Filipova Čelebića iz Štitara (Lješanska nahija, okolina Cetinja).
Ovom prilikom donosimo izvještaj o hapšenju porodice Sava F. Čelebića, u to vrijeme komandira (majora) crnogorske vojske i jednog od organizatora Božićnog ustanka crnogorskog naroda januara 1919. godine. Naime, Sresko Načelstvo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca- Rijeka, P. br. 631. od 6. XII 1919. godine, dostavlja Okružnom Načelstvu Cetinje sljedeći dopis: »Uz sprovod žandarma, upućuje se familija odmetnutog kapetana Sava Čelebića iz Štitara i to: Maćeha mu Marija; žena Milica sa djecom: Milovanom, Vladimirom, Dragicom i Zorkom. Sjutra će se sprovoditi familija Nikole Gavrilova Vujovića, iz nekog mjesta, koji je bio određen da se sprovede kao taoc, ali prije no da je uhvaćen, odbjegao je u šumu«, kaže se u tom službenom aktu kojeg je potpiao Načelik navedenog sreza.
(Citirano prema: Prof. dr Šerbo Rastoder, »Skrivana strana istorije«, prvo izdanje, Bar, 1997, Tom II, str. 1030).
Crnogorski suverenista, zelenaš i borac, ustanik za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore Marko Stjepčević iz Crmnice svjedočio je, takođe, u pisanoj formi, da su mu avgusta 1919. godine, kako precizira, »Srbijanske Okupacione vlasti opljačkale sve pokretno imanje koje su našli kod kuće (namirnice, novac, i.t.d) tako da mi je familija ostala bez iđe ičega«.
(Državni arhiv Crne Gore, Cetinje, Fond izbjegličke Vlade Crne Gore, Ministarstvo spoljnih poslova 1920-1922, fascikla broj 107).
Relevantno je istaći i to da rečeni srbijanski i vojske KSHS pukovnik Stojan M. Popović, u ime »Komande Odreda za gonjenje odmetnika« (u oficijelnom aku broj. 76., od 11. decembra 1919.,), dostavlja Komandantu Zetske divizijske oblasti generalu Milošu M. Mihailoviću (takođe, Srbijancu), kako veli »spisak pohapšenih familija odmetnika s molbom na dalju nadležnost« i to iz opštine Komanske i opštine Bjeličke. Pored ostalog, na tome spisku pored uhapšenih, zatvorenih muškaraca, crnogorskih patriota, čiji su sinovi ili braća u komitama, nalaze se i imena nekoliko utamničenih slobodarki, Crnogorki, zbog toga što su im braća, sinovi i muževi u komitama, odnosno, što su, crnogorski ustanici, koje Stojan M. Popović naziva »odmetnicima«.
Naime, u tom dokumentu se precizira se, između ostalog da su iz opštine Bjeličke, iz sela Dub, uhapšene Đurđija P. Milić, Joše M. Milić i Jela A. Milić, zato što su im muževi u komitima.
(Dokument se nalazi u Arhivsko- bibliotečkom odjeljenju Istorijskog instituta Crne Gore-Podgorica-fascikla 366).
U Izvještaju srpskog okupacionog pukovnika, bivšeg crnorukca, Stojana M. Popovića od 28. januara 1920. godine, poslatog Komandantu Zetske divizijske oblasti srbijanskom generalu Milošu M. Mihailoviću, navodi se da su vojne vlasti utamničile 13 crnogorskih komita, (oni, crnogorske rodoljube i borce za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore, klevetaju, nazivaju u skladu sa oficijelnom režimskom, okupacionom, terminologijom: »odmetnicima«, »banditima«, »hajducima«, itd.), koji su se prinudno predali, a da su od strane vlasti uhvaćeni i zatvoreni crnogorski gerilci-komiti Vidak P. Abramović, iz Velestova, opština čevska, te Vidak R. Kovačević, iz Novog Sela, opština Spuž, srez podgorički.
Prema dnevnom izvještaju Komandanta Zetske divizijske oblasti generala Miloša M. Mihailovića od 29. januara 1920. godine »u Nikšićkom kraju predao se Komandi za gonjenje odmetnika, poznati odmetnik Barjaktar Radovan Mrvaljević sa još tri odmetnika; u Cucama se predalo Čevskom odredu osam odmetnika, a delovi Čevskog odreda, posle kraće borbe, uhvatili su u jednoj pećini u planini Stavoru, istočno od Čeva, tri odmetnika«. Dakle, tada je izbačeno iz stroja, hvatanjem i predajom, 15 crnogorskih komita, suverenista, ustanika.
*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta