Zdravstveno ispravna voda za piće, adekvatna sanitacija i higijena su ključni za ljudsko zdravlje i dobrobit, doprinose unapređenju egzistencije i stvaranju otpornih zajednica koje žive u zdravom okruženju.
Zato je Institut za javno zdravlje Crne Gore preduzeo niz aktivnosti na polju unaprijeđenja vodosnabdijevanja i sanitarno higijenskih uslova kroz projekat „Unaprijeđenje stanja WASH (voda, sanitacija i higijena) u zdravstvenim ustanovama i romskim i egipćanskim zajednicama u Crnoj Gori “, a rezultati istraživanja su predstavljeni na završnoj konferenciji.
Državna sekretarka u Ministarstvu zdravlja Milena Cojić istakla je: „U cilju unapređenja uslova života, rada zajednica i podrške zdravstvenim ustanovama da budu bezbjedne i prijatne za boravak i rad, UNICEF je uz finanijsku podršku Vlade Republike Koreje podržao Institut za javno zdravlje Crne Gore da sprovede sistematsko skeniranje i analizu situacije vodosnabdijevanja, sanitacije i higijene u zdravstvenim ustanovama i romskim naseljima u svim opštinama Crne Gore.
WASH u zdravstvenim ustanovama je prioritet u Evropskom regionu Svjetske zdravstvene organizacije, u skladu sa globalnim ciljevima za kvalitet zdravstvene zaštite i univerzalni pristup vodi, sanitaciji i higijeni.
Uopšte posmatrano, održivi razvoj i javno zdravlje su u snažnoj korelaciji, povezani su čvrstim vezama i uslovljavaju se međusobno. Efikasne WASH usluge su dio javnozdravstvene politike Ministarstva zdravlje Crne Gore i predstavljaju osnovni preduslov za održivi razvoj na lokalnom i globalnom nivou, pa ih treba neprestano poboljšavati, prilagođavati potrebama zajednice uz kontinuirano ulaganje”, zaključila je dr Cojić.
„Prikupljeni podaci nam ukazuju da od ukupno 120 analiziranih uzoraka vode u romskim naseljima, skoro 16% domaćinstava živi sa neispravnom vodom; u skoro polovini romskih naselja uopšte ne postoje kontejneri za odlaganje komunalnog otpada, dok u čak 20% zdravstvenih ustanova anketirano osoblje navodi da nije edukovano o primjeni plana upravljanja otpadom. Sa dostupnošću validnih podataka koji su pred nama, UNICEF poziva sve donosioce odluka, a posebno one na lokalnom nivou, da urade sve što je u njihovoj moći da obezbijede najbolje moguće i jednake uslove života, rada, obrazovanja i zdravstvene zaštite svima, a posebno najugroženijima i najsiromašnijima. Na tom putu u UNICEF-u će imati iskrenog partnera i punu podršku, jer svako dijete ima pravo na čistu i ispravnu vodu i čisto životno okruženje“, poručila je v.d. šefice predstavništva UNICEF-a u Crnoj Gori, Sabina Žunić.
Koordinatorka projekta Dijana Đurović predstavljajući dobijene rezultate istakla je: “Kroz ovo istraživanje pristupili smo metodičnom i sistematskom skeniranju i analizi situacije u svim opštinama Crne Gore. Fokus je bio na zdravstvene ustanove i romske zajednice, želeći da dobijemo validne, na dokazima zasnovane podatke koji bi unaprijedili život i rad zajednica, ali i naše zdravstvene ustanove učinile bezbjednijim i prijatnijim za rad i život.
Istraživanje je pokazalo da su mnogi aspekti podsticajnog okruženja za upravljanje medicinskim otpadom u zdravstvenim ustanovama u Crnoj Gori već uspostavljeni, sa prostorom za poboljšanje, posebno u pogledu odgovornosti unutar objekata, koordinacije između aktera i edukacije na svim nivoima implementacije.
Iz sprovedene analize da se zaključiti da osnovni izazov za romsku i egipćansku zajednicu leži u činjenici da su mnoga naselja nelegalizovana, čime mještani u njima ostaju uskraćeni za mnoga prava, pa i na legalnu, dobro dimenzionisanu vodovodnu mrežu.
Takođe, istraživanje je pokazalo da mnogo veći problem predstavlja sanitacija, tj. ne postojanje adekvatne kanalizacione mreže kao i adekvatnih higijenskih uslova.
Prilikom obilaska kontatovano je da u 15 opština u Crnoj Gori postoji ukupno 38 RAE naselja, najviše ih je u Podgorici i to 7. Većina organizovanih naselja, 20 od 38, nalazi se u okviru formalnih naselja u opštinama. Veličina naselja značajno varira prema opštinama, najveća naselja su u Podgorici, uz napomenu da je većina podataka dostupna samo na osnovu procjena. Kada je riječ o vodosnabdijevnju, većini RAE naselja (31 od 38 naselja) glavni izvor pijaće vode predstavlja gradski/lokalni vodovod, dok 4 RAE naselja nemaju sistem vodosnabdijevanja. Takođe, u 4 naselja ne postoji električno napajanje. Prema navodima, 91,91% stambenih jedinica u RAE naseljima je priključeno na elektromrežu. Otpadne vode u naselju se odvode uglavnom u septičke jame, prema navodima, u 14 od 38 su propusne septičke jame, a u 6 nnaselja standardna/nepropusna septička jama sa pražnjenjem. U svega 7 gradskih naselja je prisutna javna/gradska kanalizaciona mreža”, navodi koordinatorka projekta Prof. dr Dijana Đurović.
Loši sanitarni uslovi doprinose neuhranjenosti i zdravstvenim problemima koji su sa njom u vezi. Neadekvatne usluge vode sanitacije i higijene (WASH) su povezane sa začaranim krugom bolesti i siromaštva, većim brojem smrtnih slučajeva djece mlađe od 5 godina, višim nivoom neuhranjenosti i siromaštva, te većim razlikama u bogatstvu.
Unapređenje WASH usluga je takođe povezano sa jačanjem dostojanstva i bezbjednosti, posebno među ženama i devojkama, jačanje kapaciteta zajednice, smanjivanje razlika među ranjivim grupama i povećanje ukupne otpornosti zajednice na klimatske promjene
Stoga je unapređenje vodosnabdijevanja, sanitacije i higijene ključno za postizanje boljeg zdravlja i blagostanja u Crnoj Gori. Neophodno je kontinuirano raditi na poboljšanju ovih uslova, uz aktivno uključivanje svih relevantnih aktera i korišćenje dostupnih podataka za donošenje informisanih odluka. Na taj način će se obezbijediti zdravije i otpornije zajednice, sa jednakim mogućnostima za sve građane.